PASİNLER YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

Pasinler ilçesi sınırları içindeki, yeryüzü şekilleri; Doğu Anadolu Bölgesinin bu bölümünde, jeolojik çağlarda etkili olan iç ve dış kuvvetlerin izlerini taşır. İç kuvvetlerin etkili olduğu dönemlerde; Pasinler havzası oluşmuş faylanmaya bağlı olarak volkanik kayalar çevreye yayılmıştır. Yöredeki sıcak su kaynakları ve tarihi devirlerden beri devam eden depremler, hep bu iç kuvvetlerin eseridir. Ova ile çevre dağlık alanlar arasındaki yükselti farkının (1500 m) fazla olmasının nedeni de bunlardır. Kaynağını atmosferden alan; fiziksel ve kimyasal çözülmeler, akarsular ve seller gibi süreçlerin etkileri ise daha çok aşındırma ve biriktirme şekillerini meydana getirerek oluşmuştur.

Kuzeyde Kargapazarı yüksek kütlesinde; dağlar, Platolar ve tepelerden oluşur. Plato karakteri taşıyan bu kuşağın en yüksek yeri 3145 m. ile Çamlıyurt tepesidir. Kargapazarı dağları temelden itibaren volkanik ara tabakalı tortul kayaçlar ile andezit, trakit ve en üstte bazaltlardan meydana gelmişlerdir. Ancak alttaki andezit ve trakitler, erozyonla açığa çıkarılmıştır. Dağın üzerindeki en önemli tepeler; Baldırkanlıbaşı tepe (3045 m), Deveyurdu Tepe (3110 m) ve Çakrakoğlu tepesi (2758 m) dir. Plato yüzeylerindeki tepeler daha alçaktır. Bunlardan başlıcaları da; Açığın tepe (2534 m), Eskiyayla tepe (2490 m), Sivritepe (2468 m) ve Çetintaş tepe (2056 m)'dir.

Güneydeki dağlık kuşaktaki formasyonlar; ofiyolitler ve miyosen tortullarıdır (kireçtaşı, kumtaşı v.b). direnç farkları nedeniyle aşınmaya karşı dayanıklı olan bölgeler yüksek sahaları, daha az dayanıklı olanlar ise fazla aşınmış basık relief bölümlerini oluşturur. Buralardaki en yüksek yerleri ofiyolit ve kireçtaşları meydana getirir. Hündul dağı (2325 m), Üç tepeler (2024 m), Köroğlu tepesi (2549 m), Balon tepe (2571 m), Yaylatepe (2126 m) gibi yüksek kesimler ovanın kuzeyindeki alanlardan farklı yapıdadır.

Pasinler çevresindeki vadilerin en büyüğü Büyükdere yarma vadisidir. Lav, tüf ardalanması içinde açılmış vadinin yamaçlarında korniş ve şev kısmı bulunmaktadır. Pasinler çayına bağlanan Büyükdere tarafından açılmıştır. Kaynağını 3000 m. üzerindeki sahalardan alan bu dere, 30 km.den fazla uzunluğa sahiptir. Vadinin uzanış doğrultusu, bir fay (kırık) hattına tekabül etmektedir. Bu bölümdeki diğer önemli vadiler; Tıman çayı, Miyadin çayı vadileridir. Tımar çayı vadisinde, yakın bir zamanda hizmete girecek olan Demirdöven baraj gölü suları toplanacaktır.

Pasinler havzasının tabanını teşkil eden, Pasinler ovasının alanı yaklaşık olarak 350 km2yi bulur. volkanik kökenli Deveboynu eşiği ile (1950 m) Erzurum ovasından ayrılmış olan 1600-1700 m. yüksekliğinde bir graben olup, alüvyal dolgu ovasıdır. Genel eğimi doğuya doğru olan ovanın sularını, Aras ırmağının bir kolu olan Pasinler çayı boşaltır. Ovanın boyutları; doğu-batı doğrultusunda 42 km.yi, kuzey-güney doğrultusunda ise 15-16 km.yi bulur. Kuzeyden ve güneyden yüksek dağlarla çevrilidir. Havzanın bu çerçevesi ve havza tabanı ile birlikte toplam alanı 1420 km2.yi bulmaktadır.

Pasinler ovası iki bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümü; Pasinler'in batısında ve güneybatısında kalan "Aşağı Pasinler Ovası"dır. İlçe vadisinin doğu ve güneydoğusunda uzanan ovanın ikinci bölümü ise, "Yukarı Pasinler Ovası"dır.